W 2013 r. władze Murskiej Soboty postanowiły przyjrzeć się swojej polityce oraz planom zrównoważonej mobilności, ponieważ w ostatnim czasie proces wytracił pęd.
Pomoc miastu zaoferował Uniwersytet w Mariborze, który opracował nowy plan działania, korzystając z narzędzia do zarządzania jakością stworzonego w ramach unijnego projektu QUEST.
Dzięki temu narzędziu Murska Sobota oddała do dyspozycji mieszkańców nową bezpłatną linię autobusową, a teraz planuje przebudować jeden z deptaków i zmniejszyć powierzchnie parkingowe w mieście.
Murska Sobota liczy 19 000 mieszkańców i zajmuje powierzchnię 64 km2, co czyni ją jednym z najważniejszych miast w północno-wschodniej Słowenii. Jest to także najważniejszy i najsilniej zurbanizowany obszar całego regionu Pomurje.
W 2008 r. Murska Sobota stała się jednym z pierwszych miast Słowenii, które opracowały plan zrównoważonej mobilności miejskiej (SUMP). Od tego czasu wprowadzono wiele przydatnych środków, takich jak bezpłatne linie autobusowe czy nowe połączenia rowerowe z pobliskimi miejscowościami. W celu oceny i dalszego rozwijania polityki oraz działań w dziedzinie zrównoważonej mobilności w 2013 r. Murska Sobota wzięła udział w projekcie QUEST. Realizację tego przedsięwzięcia wspierał zewnętrzny ekspert – Uniwersytet w Mariborze.
Murska Sobota postanowiła przyjrzeć się swojej polityce zrównoważonej mobilności, po tym jak propozycje zamknięcia ulicy w centrum miasta oraz powiększenia strefy dla pieszych zostały odrzucone przez radę gminy.
QUEST (narzędzie do zarządzania jakością wydajnego energetycznie miejskiego zrównoważonego transportu) to europejski projekt realizowany w latach 2011–2013. Założeniem przedsięwzięcia było wspieranie europejskich miast w dążeniu do bardziej zrównoważonych systemów transportu. Narzędzie stworzone w ramach tego projektu umożliwia miastom korzystanie z pomocy ekspertów w określaniu środków potrzebnych do osiągnięcia zamierzonych celów związanych ze zrównoważoną mobilnością. Władze Murskiej Soboty postawiły na metodę QUEST, dlatego zwróciły się do Uniwersytetu w Mariborze o wystąpienie w roli eksperta i poprowadzenie procesu. Metoda QUEST obejmuje cztery etapy:
- Badanie QUEST;
- Ocena przez zainteresowane strony;
- Plan działania;
- Certyfikacja.
Badanie QUEST
Celem tego etapu jest zebranie obiektywnych danych na temat lokalnej polityki transportowej oraz porównanie ich z kluczowymi aspektami najlepszych praktyk. Na początku 2013 r. odbyło się spotkanie z przedstawicielami gminy Murska Sobota, podczas którego omawiano i oceniano bieżącą politykę i plany. Koordynacją badania oraz zebraniem wszystkich dostępnych informacji w formie analizy zalet i wad zajął się Uniwersytet w Mariborze. W rezultacie stwierdzono potrzebę dalszych usprawnień w trzech kluczowych obszarach: piesi, transport publiczny i parkowanie.
Ocena przez zainteresowane strony
Kolejnym etapem była ocena przez zainteresowane strony. W tym celu zaproszono 45 podmiotów do skomentowania osiągnięć miasta w dziedzinie zrównoważonej mobilności. W grupie ankietowanych znaleźli się pracownicy miejscy, politycy, grupy użytkowników, przewoźnicy oraz podmioty gospodarcze. Również w tym przypadku dane i opinie zbierał Uniwersytet w Mariborze. Podobnie jak w przypadku badania QUEST, także tym razem kluczowymi obszarami wymagającymi dalszych działań okazały się: transport publiczny i piesi.
Wyniki badania QUEST oraz oceny zainteresowanych stron stały się podstawą do ustalenia priorytetów. Murska Sobota postanowiła skupić wysiłki na trzech obszarach: Piesi, Parkowanie i Transport publiczny. Kolejną fazą było zaplanowanie dalszych spotkań, w trakcie których omawiano problemy i proponowano nowe środki.
Owocem procesu był plan działania sporządzony przez Uniwersytet w Mariborze. Plan ten uwzględnia listę niezbędnych środków oraz sposoby usprawniania obecnej polityki na przestrzeni kolejnych czterech – pięciu lat. Przykładowo w ramach zagadnienia „Piesi” uniwersytet zaproponował utworzenie „Wspólnej przestrzeni” na ruchliwej ulicy Slovenska w centrum miasta. Inicjatywa „Wspólnej przestrzeni” ma na celu takie projektowanie i planowanie ulic oraz przestrzeni publicznych, które zapewni równowagę między funkcją komunikacyjną, mieszkalną i każdą inną funkcją przestrzenną. Jej założeniem jest zbliżenie pieszych i kierowców w tej samej przestrzeni z wykorzystaniem rozwiązań zachęcających do ograniczania prędkości jazdy i zwracania większej uwagi na innych użytkowników dróg.
„Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wiele ulic w centrum miasta przekształcono w korytarze dla ruchu pojazdów silnikowych. Takie podejście było bardzo zniechęcające, co odbiło się niekorzystnie na sklepach, kawiarniach i małych restauracjach”, mówi Sebastian Toplak z Uniwersytetu w Mariborze. „Poprzez przebudowę ulicy Slovenska chcemy zwiększyć jej atrakcyjność dla zwiedzających i mieszkańców, zachęcić do spędzania czasu w tej okolicy oraz przekonać ludzi do zakupów i spotkań właśnie tutaj, zamiast w centrach handlowych czy innych oddalonych obszarach. Przykładem podjętych działań są ławki i stragany rozstawione na ulicy”.
W dziedzinie Parkowania uniwersytet zaproponował ograniczenie liczby miejsc parkingowych w centrum miasta, z kolei plan działania dotyczący Transportu publicznego zaowocował utworzeniem nowej, bezpłatnej linii autobusowej dla mieszkańców. Jak mówi Sebastian Toplak, ograniczenie liczby miejsc parkingowych było kolejnym logicznym posunięciem na drodze do rewitalizacji centrum miasta i zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza powodowanego przez płatną strefę parkingową utworzoną w 2013 r.
„Zaletą utworzenia dodatkowej bezpłatnej linii autobusowej dla mieszkańców jest ograniczenie ryzyka społecznego wykluczenia pewnych grup, takich jak osoby starsze, młodzież czy osoby w trudnej sytuacji socjalnej. Co więcej, rozwiązanie to zmniejsza liczbę samochodów na drogach Murskiej Soboty”, dodaje.
Pod koniec 2013 r. rada gminy przyjęła plan działania QUEST i rozpoczęła wdrażanie środków, za które Murska Sobota uzyskała certyfikat Akademii QUEST. Największym problemem było przekształcenie filozofii planowania w zintegrowany proces. „Dzięki wspólnemu wysiłkowi wszystkich stron stworzyliśmy rozwiązania, które zyskały powszechną przychylność”, powiedział Sebastian Toplak.
Przykład Murskiej Soboty dowodzi, że QUEST jest narzędziem praktycznym, tzn. łatwym w użyciu i zapewniającym natychmiastowe rezultaty. Jego wykorzystanie nie wymaga wcześniejszego gromadzenia dużych ilości danych. Przekonanie miast, ministerstw, Komisji Europejskiej oraz innych instytucji finansujących do narzędzia oraz certyfikatu QUEST będzie w przyszłości wymagało znacznych nakładów informacyjnych i komunikacyjnych. Projekt okaże się opłacalny tylko wtedy, kiedy instytucje finansujące uznają go za kryterium ustalania priorytetów finansowych miast. „W przeciwnym razie będzie to tylko kolejny certyfikat”, podsumował Sebastian Toplak.